Τρίτη 16 Νοεμβρίου 2010

ΡΕΝΤΙΝΑ-μια ιστορική αναδρομή


Το χωριό σαν αρχαίος οικισμός υπήρχε από τη Πελασγική περίοδο και τούτο γίνεται φανερό από τα Κυκλώπεια τείχη που σώζονται στην κορυφή του Παλιόκαστρου. Εκεί επάνω υπήρχε η ακρόπολη του οικισμού, το έσχατο καταφύγιο των κατοίκων σε ώρα κινδύνου

Ο οικισμός καταλάμβανε τους πρόποδες του Παλιόκαστρου - Αηλιά ανάμεσα στις τοποθεσίες στο σίγκλινο του εδάφους μέχρι την θέση Μαντάνια του ποταμού Ονόχωνου. Τα κατά καιρούς ευρήματα (κεραμίδια, πήλινα αγγεία πιθάρια χάλκινα νομίσματα κτερίσματα κλπ.) είναι οι αψευδέστεροι μάρτυρες του παλιού οικισμού. Σπασμένα αγγεία επισημάνθηκαν και πίσω στη θέση <<παλιχώρια>> προς το απόσκιο του Αγίου Μάρκου.

Στις παραπάνω τοποθεσίες μετά τα πρωτοβρόχια ή ύστερα από νεροποντή, έρχονται στην επιφάνεια χάλκινα νομίσματα ή και κομμάτια από αγγεία. Όλα αυτά βγαίνουν από την επιτόπιο παρατήρηση.

Δυστυχώς δεν ξέρω για πόσο καιρό ακόμα η περιοχή αυτή με το τόσο αρχαιολογικό ενδιαφέρον θα περιμένει τη σκαπάνη του αρχαιολόγου, για να εκτιμηθεί η θέση και η συμβολή της στη δημιουργία του Αρχαίο - Ελληνικού κόσμου της Νοτιοανατολικής Θεσσαλίας.

Στους ιστορικούς και κλασικούς χρόνους ο οικισμός πρέπει να είχε την εξάρτηση του από τους αρχαίους Δόλοπες.

Η παλιά Αγγεία των Δολόπων εκεί που είναι χτισμένη η σημερινή Ρεντίνα των Αγράφων, λόγω της φυσικής της θέσης δέσποζε στο δρόμο που οδηγεί από τη Θεσσαλία στην Ευρυτανία. Το 374 π.χ. οι Δόλοπες υποτάσσονται στον Ιάσωνα βασιλιά των Φερών, το 344 π.χ συντάσσονται με τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο και το 323 π.χ συμμαχούν με τους Αθηναίους κατα τον Λαμιακό πόλεμο. Από το 185 π.χ. ανήκαν στο Κοινό των Θεσσαλών και έδωσαν σ' αυτό πολλούς και ικανούς στρατηγούς. Το 27 π.χ η ιστορική παρουσία τους χάνεται, όταν αφαιρούνται οι δύο τους ψήφοι στην αμφικτυωνία και έκτοτε έπαψαν να ακούγονται όπως αναφέρει ο Παυσανίας.


Στα Βυζαντινά χρόνια ο οικισμός μεταφέρθηκε στη θέση και απλώθηκε εκεί που σήμερα βρίσκεται το χωριό.Το ότι το χωριό έχει κατοικηθεί από τα βυζαντινά χρόνια το μαρτυρούν οι παλιές του βρύσες οι βυζαντινής τεχνοτροπίας εικόνες της Παναγίας και τα διάφορα παλιά θεμέλια σπιτιών.

Στους τελευταίους βυζαντινούς χρόνους (1400 - 1453) οι ελληνικοί πληθυσμοί των πεδινών τόπων απωθούνται από τους τούρκους κατακτητές ή αναγκάζονται μόνοι τους να καταφύγουν προς τα ορεινά. Η πεδιάδα έγινε η κατοικήσιμη περιοχή των Τούρκων και το βουνό των Ελλήνων. Έτσι η Δυτική και Νότα Ορεινή Θεσσαλία η γνωστή ως τόπος των Αγράφων αποτέλεσε καταφύγιο χριστιανικών πληθυσμών, μετά την άλωση της Πόλης.

Ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Β'. ο μεγαλοπρεπής και νομοθέτης όπως ιστορικά αποκαλείται (1494 - 1596) αποφάσισε να υποτάξει την ορεινή περιοχή της Πίνδου που βρίσκεται μεταξύ του ποταμού Πηνειού και Αχελώου και η οποία δεν ήταν γραμμένη στους Τουρκικούς φορολογικούς κατάλογους. Έδωσε τότε διαταγή στον Αρχιστράτηγο της Θεσσαλίας να ενεργήσει στρατιωτικά και να υποτάξει την περιοχή αυτή. Αυτός με πολυάριθμο στρατό αποφάσισε να καταλάβει τα Άγραφα. Γρήγορα κατάλαβε ότι η επιχείρηση ήταν δύσκολη γιατί σκόνταψε σε δύο βασικά εμπόδια, στους σκληρούς πολεμιστές και στο άγριο έδαφος. Οι ορεσίβιοι Αγραφιώτες πα­ρενοχλούσαν με άξαφνες αντεπιθέσεις τα χωριά του κάμπου. Γι' αυτό ήρθε σε συνεννόηση με τους Αγραφιώτες όπου υπογράφθηκε στο χωριό Τσαμάσι Καρδίτσας η παρακάτω συνθήκη. «Οι παρευρισκόμενοι στη συνέλευση ταύτη συμφωνούμε και αποφασίζομαι» όλα τα χωριά των Αγράφων αποτελούν αυτονομία η οποία διοικείται υπό συμβουλίου έχοντος έδρα την παρά το Οροπέδιο Νευροπόλεως ονομαστί Κωμόπολη Νεοχώριον, ουδεμία Τουρκική οικογένεια επιτρέπεται να κατοικήσει στα χωριά των Αγράφων εκτός του Φαναριού. Οι κάτοικοι των πεδινών και ορεινών περιοχών επικοινωνούν ελευθέρως. Εκάστη κοινότης των Αγράφων υποχρεούται να καταβάλει εις την Υψηλή Πύλη ετησίως 50.000 γρόσια. Το ποσόν τούτο θα αποστέλλεται παρά του ειρημένου συμβουλίου δι' εμπίστου προσώπου εις την έδρα της Ευδαιμονίας (την Κωνσταντινούπολιν) Εν Τσαμασίου 10 Μαΐου 1525».

Τα Άγραφα ήταν το πρώτο αρματολίκι που αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν οι Τούρκοι από τα χρόνια ακόμη του Μουράτ Β', ύστερα από εισήγηση του Τούρκου Στρατηγού Τουραχάν Διοικητή της Θεσσαλίας, για να απαλλαγεί από τις παρενοχλήσεις των αγρίων κατοίκων των ορεινών περιοχών και να μπορέσει να επιβληθεί στην πεδινή Θεσσαλία. «Ο τόπος των Αγράφων ήταν εντελώς άβατος και ανώνυμος. Η περιοχή των Αγράφων είναι από τις πρώτες που απόκτησαν υπερπληθυσμό και δημιούργησε πρόβλημα εξόδου. Εκεί, επάνω στα καταφύγια του ο ελληνικός λαός αντιμετώπισε για πρώτη φορά με τόση οξύτητα το πρόβλημα της ζωής και της στοιχειώδους διατροφής».

Στην συνέχεια μείωση του πληθυσμού ττων Αγράφων αποδίδεται όχι μόνο στην ομαδική μετανάστευση των κατοίκων αλλά και στη μεγάλη καταστροφή που προκάλεσε η επιδημία μάλλον χολέρας που έγινε στα 1668 και κτύπησε με ιδιαίτερη ένταση ολόκληρη τη Θεσσαλία. Επίσης μεγάλη επιδημία έγινε και στα 1719 «το θανατικό το μεγάλο» όπως το χαρακτηρίζουν οι ενθυμήσεις σε κώδικες Θεσσαλικών Μοναστηριών. Κατά την παράδοση τους χολεριασμένους του χωριού τους απομόνωσαν στην τοποθεσία Αγγελίνα κοντά στο Ζαχαράκι.

Λέγεται ότι το χωριό ερήμωσε τρεις φορές, από επιδημίες ή άλλα πολεμικά γεγονότα. Διαθρυλείται ότι μια φορά ερήμωσε από τη φονική μανία ενός βρικόλακα που είχε το ορμητήριο του στου Αράπη το Γκρεμό: Ερχόταν κάθε βράδυ στο χωριό και αποδεκάτιζε τον υγιή πληθυσμό. Τα βράδια κοιμότανε γεροί και το πρωί βρισκότανε πεθαμένοι. Όταν ανακάλυψαν τη φθοροποιό δράση του πήγαν στο καταφύγιο του και τον ζεμάτισαν, αλλά η ζημιά στο ανθρώπινο δυναμικό είχε γίνει. Ο θρύλος αυτός δεν αποκλείεται να κρύβει κάποια κακοποιό ανθρώπινη δράση και την απέδωσαν σε ενέργεια του βρικόλακα.

Έντονο και βαθιά χαραγμένο στις παραδόσεις του χωριού μας είναι το πέρασμα του Κοσμά του Αιτωλού γνωστού ως «πάτερ Κοσμά». Ο φλογερός αυτός διδάχος και εθναπόστολος πέρασε από τα χωριά των Αγράφων γύρω στα 1770. Στο χωριό μας ο Άγιος που ο απλός κόσμος του απέδιδε υπερφυσικές ιδιότητες, λέγεται ακόμα ότι όταν ο Άγιος έσπασε το δεκανίκι του το χουχούτισε απλώς και το συγκόλλησε

Η παράδοση αναφέρει κι' ένα περιστατικό που έγινε στο χωριό μας και έχει σχέση με τον περιβόητο Αλή Πασά των Ιωαννίνων. Την εποχή εκείνη ο Αλής με Σουλτανικό φερμάνι διορίστηκε αρχηγός των κλεισουριών (είδος υποδερβέναγα της Ρούμελης...).

Βρισκόμενος ο Αλής στο χωριό μας είδε όνειρο ότι ήταν το κεφάλι του σαν καζάνι και τα μάτια του σαν μσούρες (πήλινο πιάτο). Ανήσυχος ρώτησε τους χωριανούς αν κανένας μπορεί να εξηγήσει το παράξενο όνειρο του. Τον συμβούλεψαν ότι μόνον ο πάτερ Κοσμάς μπορεί να το εξηγήσει.

Πήγε τον συνάντησε και όταν του είπε το όνειρο που είδε, ο Κοσμάς του απάντησε.

- Εσύ θα πάθεις μεγάλο κακό

- Τι θα πάθω γέροντα ρώτησε ανήσυχος ο Αλής

- Θα γίνεις μεγάλος άνθρωπος θα γίνεις πασάς σε μια μεγάλη πολιτεία θα βασιλέψεις στην Αρβανιτιά.

- Θα πάω και στην Πόλη

- Θα πάς αλλά με κόκκινα γένια

Τότε ο Αλής δε κατάλαβε την προφητεία του γέροντα για το οικτρό τέλος του. Από τότε οι σχέσεις των ήταν φιλικές.

Μόνο ο φοβερός Αλή Πάσας καταπάτησε την παραπάνω συνθήκη του Τσαμασϊου και επιχείρησε να καταλάβει το Αρματολίκι των Αγράφων με τον Βέλη Γκέκα. Συνάντησε όμως την αντίσταση του περιβόητου κλέφτη Κατσαντώνη και άλλων αρματολών της περιοχής των Αγράφων. Σχετικό με τον ηρωικό αγώνα του Κατσαντώνη είναι και το παρακάτω τραγούδι της τάβλας.

- Αντώνη μου τι σκέφτεσαι κι' είσαι συλλογισμένος

- Παιδιά μου μη με βιάζεται θα σας το μαρτυρήσω

- Εψές μούρθαν τα γράμματα από το γέρο Δήμο

- Απόξω γράφ'τ' απόγραμμα και μέσα λέει το γράμμα

- μου πήραν τη γυναίκα μου και το μικρό παιδί μου.

- Ό Βέλη Γκέκας το σκυλί το μαύρο το κουτάβι.

Έτσι τα Άγραφα έχασαν την αυτονομία τους και η Ρεντίνα και όλη " η περιοχή των Θεσσαλικών Αγράφων υπηχθηκαν στο Σατζάκι (Νομός των Τρικάλων10).

Επί Αλή Πασά η περιφέρεια των Αγράφων διαιρέθηκε σε τέσσερα Κάλια (Αστυνομικά διαμερίσματα ως εξής: Ρεντίνα Κολ. Κιουχιστάν (Φουρνά) Κολ. Νεβρόπολη Κολ και Σιάμ (οξιά) Κολ. Το χωριό πρέπει να υπάγονταν στο Σιάμ Κολ.

Στην επανάσταση του 1821 δεν γνωρίζουμε ακριβή χρονολογία ο Οπλαρχηγός Γιαννάκης Γιολδάσης μαζί με τον αγωνιστή Μήτρο Κορομπίλια ή Καραγιώργο και άλλα παλικάρια που έφερε ο Γιοδάσης από τα μέρη του Βάλτου, αποφάσισαν να ενεργήσουν δυναμικά και να διώξουν την Τουρκική φρουρά.